Во рамките на Регионалниот саем за вработување, чија цел беше да се утврди состојбата на македонскиот и регионалниот пазар на труд направивме истражување, во кое се приклучија и партнерските портали од регионот MojPosao - Хрватска, MojPosao.ba - БиХ, Infostud - Србија, и Deloglasnik - Словенија.
Анкетата беше спроведена како стандардно истражување на јавното мислење преку 20 прашања, од кои одредени групи прашања се фокусираа на 3 демографски групи на испитаници: вработени, невработени и студенти.
Во истражувањето учествувале повеќе од 5.700 испитаници, од кои 1.000 испитаници беа од Македонија. Кај хрватските испитаници, 67% биле вработени, 30% биле невработени, а 3% се уште студираат.
Игор Жоња, директор на порталот МојПосао, ја коментираше состојбата на домашниот и регионалниот пазар на труд.
„Минатата 2021 година донесе силен раст на побарувачката за работна сила, што ги надмина сите наши очекувања и се вративме на нивото како пред пандемијата од 2019 година. Сепак, и покрај воените конфликти во Украина, зголемените цени на енергијата и високата инфлација, растот продолжи и во тековната 2022 година.“
„Засилена со одличната туристичка сезона и зголемувањето на извозот и потрошувачката, Хрватска исклучително успешно ја завршува 2022 година. Иако во овие невротични и неизвесни околности е неблагодарно да се прогнозира што ќе донесе следната година, можам да кажам дека сум оптимист. Сепак, секој од нас треба да се сврти кон себе и да вложи напори да се подобри себеси и својата околина. На ова можеме да влијаеме. Останатите се наметнати околности, надвор од наша контрола. Исто така, верувам дека катастрофалните изјави и „повикот на криза“ имаат значајно влијание врз нејзиното создавање. Кризата што настана во 2020 година во голема мера беше предизвикана од незнаење и паника и сигурен сум дека последиците од кризата ќе беа значително помали во сите погледи доколку заземевме поинаков пристап. На пример, како Шведска“, заклучува Жоња.
Најважна е висината на платата
Иако меѓучовечките односи беа фактор број еден при изборот на нова работа минатата година, оваа година инфлацијата си го направи своето, а платата стана најважен фактор при изборот на работа (68% од испитаниците). Добрите меѓучовечки односи сè уште ни се важни и се на второто место на нашите листи (63%).
Во споредба со минатата година, на работното време му придаваме зголемено значење (39%), а нешто помалку се фокусираме на можноста за учење и напредување (31%). Имиџот, односно угледот на компанијата, исто како и минатата година, ни е најмалку важен критериум при изборот на работа, односно работодавач.
Висината на платата е на прво место за жителите на сите земји освен Словенија, каде и годинава преовладуваа добри меѓучовечки односи.
Знаење и мотивација за работа
Ги прашавме учесниците во истражувањето што, според нив, е најважно за добивање работа, односно што можат да направат за да го придобијат потенцијалниот работодавач.
Мнозинството од испитаниците од Хрватска (29%) сметаат дека тоа се знаењата и вештините, како и нивната мотивација и желба за вработување (23%). Интересно е што само 6% од испитаниците, исто како и минатата година, сметаат дека среќата е важна за добивање работа, а 15% дека се важни добрите контакти и познанства. Формалното образование го истакнуваат само 1% од испитаниците, додека 5% сметаат дека е важна партиската припадност.
Кога станува збор за регионот, Словенците, Босанците и Македонците во малку поголема мера од другите го наведуваат работното искуство како клучен фактор за добивање работа, додека Босанците, Србите и Хрватите најмногу се надеваат на знаење и вештини. Македонците и Словенците за најважна ја сметаат мотивацијата и желбата за вработување.
Колкава плата би сакале?
Кога станува збор за посакуваната плата, испитаниците од Хрватска во просек очекуваат 1.197 евра, што е за 17% или 197 евра повеќе од лани - што приближно одговара на поскапувањето во тој период.
Во просек најголеми очекувања имаат испитаниците во Словенија, над 1.643 евра во просек, но имаат и најголема просечна плата. Од друга страна, споредено со лани, овие испитаници имаат најмал пораст кога се во прашање нивните очекувања, само 6%.
Од друга страна, најмали очекувања има кај вработените во Македонија, 769 евра, иако имаат и најголем раст на очекувањата во однос на лани. Работниците од Србија очекуваат плата од 857 евра, што е за 13 отсто повеќе од лани. Испитаниците од Босна и Херцеговина очекуваат 941 евро или 20 отсто повеќе од лани.
Инфлацијата достигнува рекордни нивоа од месец во месец, но платите засега не го следат овој тренд.
Само секој петти испитаник добил покачување оваа година, додека уште 8% добиле корекција поради инфлација. Повеќе од половина од испитаниците (57%) ниту добиле, ниту очекуваат покачување оваа година, додека 16% не добиле покачување, но се надеваат на тоа до крајот на годината
Најмалку покачувања или корекции добиле вработените во Србија, каде дури 62 отсто од вработените годинава не добиле никакво покачување.
Во последната година и половина, 45% од испитаниците од Хрватска го промениле работното место, што е значително повеќе од минатата година (38%).
Во наредната година 56% од испитаниците имаат намера да сменат работа, што е сепак помалку од лани, што нè наведува на заклучок дека тоа го направиле дел од испитаниците кои лани најавиле промена на работното место.
Стравот од губење на работата се намалува
Стравот од губење на работата се уште е во опаѓање. Почнувајќи од 2020 година, кога 36% од вработените се плашеле за своите работни места, до 2021 година, кога стравувале 28% од нив, оваа година само секој петти вработен (21%) изјавил дека стравува дека може да ја загубат работата.
Испитаниците од Србија најмногу стравуваат од губење на работа (31%), а најмалку оние од Македонија (19%).
Со оглед на турбулентните години зад нас, во согласност со економската состојба се менува и пазарот на трудот. И додека досега бевме сведоци на силен раст на активноста и побарувачката за работа, во наредниот период овој раст веројатно ќе забави. Две третини од испитаниците (64%) сметаат дека некои работни места ќе се бараат повеќе, а други значително помалку, додека 14% од нив сметаат дека бројот на отворени работни места ќе биде помал во наредниот период. Помал дел од испитаниците, 11% од нив, сметаат дека растот на пазарот и бројот на огласи за вработување ќе продолжи, а исто толку (11%) сметаат дека нема да има поголеми промени во наредниот период.
„Секоја индустрија се развива за себе. Некои индустрии ќе опаѓаат додека други ќе имаат исклучителен раст“, посочува еден од учесниците.
„Сегашната криза ќе има најсилно влијание врз работната сила со пониски нивоа на квалификации, имајќи предвид дека работодавачите ќе се обидат да ги намалат трошоците за работна сила што е можно повеќе“, тврди еден од учесниците во истражувањето.
Пандемијата овозможи да се работи од дома, па во изминатите две години бевме сведоци на мнозинството вработени чии работни места дозволуваа да работат од дома. Сега, кога повеќето активности се вратија во нормала и речиси и да нема антиепидемиски мерки, работниците се повеќе се враќаат на своите работни места.
Во моментов, две третини од испитаниците (63%) работат од своето работно место, иако нивната работа би им овозможила да работат од дома. Една четвртина од испитаниците (27%) имаат хибриден начин на работа - делумно од работното место, делумно од дома, додека само 10% работат исклучиво од дома, додека минатата година 15% работеле исклучиво од дома.
Лоша репутација на домашните приватни компании
Како и во претходните години, при изборот на компанија врз основа на сопственост, испитаниците од Хрватска претпочитаат да изберат приватна компанија во странска сопственост (33%), а најмалку да изберат приватна компанија во домашна сопственост (16%). Една четвртина од испитаниците (23%) би сакале да започнат сопствен бизнис, слично на тоа колку би работеле во државни компании (21%).
Странската приватна сопственост е особено популарна во Македонија и Босна и Херцеговина, додека домашните приватни компании најмногу ги избираат испитаниците од Словенија (29%).
Невработени
Од невработените испитаници од Хрватска, повеќето (48%) се невработени 3 месеци или помалку, 14% се без работа меѓу 3 и 6 месеци, додека 10% од луѓето чекаат работа подолго од 5. години.
Најголем дел од невработените (56%) бараат каква било работа, без разлика дали се работи за работа во струката или надвор од неа, додека 35% од нив бараат работа исклучиво во струката.
Невработените од Босна и Херцеговина најмногу бараат работа во струката, а најмалку оние од Македонија.
Иако сме сведоци дека се потешко се доаѓа до вработените, сепак кандидатите не добиваат одговор од работодавачот за нивното барање за работа. Дури две третини од испитаниците (67%) велат дека никогаш или ретко добиваат повратни информации за нивното барање за работа. Петтина од испитаниците (18%) изјавиле дека добиваат одговори на околу половина од апликациите, а само 15% од испитаниците добиваат одговори често или секогаш, што е зголемување во однос на минатата година кога само 10% од испитаниците добиле одговор на апликацијата.
Степенот до кој тоа е лошо за брендирањето на работодавецот на компанијата покажува и фактот што испитаниците ќе избегнат повторно да се пријават на оглас во компанија каде што не добиле повратни информации (55%), ќе коментираат негативно за компанијата на пријателите и семејство (24%) или дури ќе избегне користење на производи и услуги на таа компанија (15%). Сепак, третина од испитаниците (32%) изјавиле дека неодговарањето на барање за работа не влијае на нивното мислење за таа компанија.
Младите се сè пооптимисти за периодот на наоѓање работа
Од испитаниците кои се уште студираат, најголемиот број од Хрватска, дури 61%, сметаат дека можат да најдат нова работа во рок од три месеци по завршувањето на училиштето, додека 9% од испитаниците веќе чекаат работа или веќе работат. 18% од испитаниците очекуваат дека нивното барање работа ќе трае три до шест месеци, а 12% предвидуваат дека ќе бараат работа повеќе од половина година.
Испитаниците се сè пооптимисти за периодот на наоѓање работа: минатата година 39% од испитаниците верувале дека можат да најдат работа во рок од три месеци по завршувањето на училиштето, а 21% од испитаниците верувале дека ќе бараат работа подолго од шест. месеци.
Со цел да стекнат одредено работно искуство пред вистинско вработување, испитаниците се подготвени да одат на пракса (64%) или да работат со скратено работно време (48%), додека само 14% се заинтересирани за волонтирање.
Охрабрува фактот што само 9% од младите сè уште немаат јасна претстава за тоа што сакаат да прават по завршувањето на училиштето, додека останатите испитаници, дури и да не се 100% сигурни во која насока да одат, сепак имаат одредена визија за тоа што сакаат да прават. Третина од испитаниците точно знаат што сакаат да прават, што е нешто повеќе од минатата година кога 23% од нив го знаеле ова.
Демографија
Во истражувањето учествувале над 5.700 испитаници од Хрватска, Србија, Босна и Херцеговина, Македонија и Словенија; учествуваа речиси 2.000 испитаници од Хрватска. Од испитаниците од Хрватска, 67% се вработени, 30% се невработени, а само 3% од испитаниците се уште студираат.
Од испитаниците од Хрватска, 74 отсто од испитаниците се жени, а 26 отсто мажи. Поголемиот дел од испитаниците се на возраст од 26 до 35 години (33%), 28% се меѓу 36 и 45 години, а 25% се на возраст над 45 години. 13% од испитаниците се помлади од 25 години. Најголем дел од испитаниците имаат завршено средно образование (46%) или високо образование или факултет (37%).
