Економистите ги нарекуваат „невидливи трошоци“, а граѓаните најчесто ги опишуваат со една реченица: „Ни се стопија парите, а не знаеме каде“.
Во таа празнина меѓу платата и последниот ден од месецот, се кријат навики, ситни одлуки и компромиси што ги правиме секојдневно – без многу размислување.
„Луѓето најчесто ги гледаат големите ставки – кирија, кредит, струја. Но вистинската ерозија на буџетот доаѓа од малите, повторливи трошоци“, објаснуваaт економистите.
Една четиричлена фамилија од Скопје, со две просечни плати, вели дека месечно губат меѓу 6.000 и 10.000 денари на вакви „непланирани ситници“.
„Не се чувствуваат во моментот. Купуваш, плаќаш, продолжуваш. Ама кога ќе седнеш на крајот од месецот… па нешто фали. Секогаш нешто фали“, вели мајката, вработена во приватен сектор.
Посебна приказна се трошоците што се кријат зад удобноста. Банкарски провизии, одржување на сметки, камати што „не се многу“, па затоа не им се посветува внимание. Мобилни пакети со повеќе гигабајти отколку што некогаш ќе се потрошат. Кабловска со 200 канали, од кои се гледаат три. Малку по малку… и веќе не е малку.
„Невидливите трошоци се најопасни затоа што не предизвикуваат вина во моментот на купување“, вели социологот Љубица Маџовска. „Тоа се одлуки донесени во брзина, од умор, од желба за комфор. Луѓето не се неодговорни, туку преоптоварени“.
Дополнителен проблем е што инфлацијата ги направи овие трошоци уште потешко забележливи. Цената пораснала за 10, 20 денари – кој ќе забележи? Ама кога истото ќе се повтори десет пати во неделата… сметката веќе не изгледа исто. И никој не го поврзува тоа со едно кафе, еден сендвич, една „брза“ онлајн нарачка.
Експертите предупредуваат дека токму овие трошоци го одложуваат чувството на финансиска стабилност. Луѓето работат, заработуваат, но не чувствуваат напредок.
„Не станува збор за луксуз, туку за навика. А навиките тешко се гледаат однатре“, посочуваат експертите.
Некои семејства се обидуваат со радикални мерки – водење дневник на трошоци, неделни лимити, па дури и „денови без трошење“. Други признаваат дека по неколку недели сè се враќа на старо. Затоа што животот не е табела во „Ексел“. И затоа што секој има свои мали слабости… токму тие.
На крајот, проблемот не е во едно кафе или една апликација. Проблемот е што тие се невидливи додека не стане доцна. А кога ќе стане доцна, веќе размислуваме што да скратиме – наместо што да поправиме.
И тука, некаде меѓу платата и последниот ден од месецот, останува она тивко прашање што ретко го изговараме на глас: дали навистина немаме доволно, или само не гледаме каде ни одат парите… или можеби и двете.