И не е само романтичната идеја за мирис на пролетни цветови или за редови подредени како по линијар – многу поедноставно е: луѓето сфаќаат дека овошките, кога се избрани внимателно и засадени на правилно место, носат стабилен приход. Не веднаш, не преку ноќ, туку постепено, со некој чуден, старомоден ритам што денес го забораваме. А токму затоа делува привлечно.
Според познавачи на аграрните трендови, најисплатливи во моментов се културите што бараат релативно малку одржување, а даваат добра пазарна цена.
„Јаболкото и понатаму држи стабилна позиција, но вистинскиот бум се гледа кај црешата и кај вишната“, вели еден долгогодишен земјоделски аналитичар додека објаснува дека цените речиси секоја пролет одат нагоре.
Особено црешата – овошје што во Македонија има сјајна репутација, кратка сезона, а висока побарувачка.
„Тука често имаме проблем што побарувачката ја надминува понудата, па од тоа најдобро профитираат малите производители“, појаснува друг експерт.
Кај јаболката работата е поинаква. Потребни се повеќе трошоци како ѓубрење, заштита од болести, ладни услови за складирање. Но затоа тие носат континуитет, нешто што не секоја култура го дозволува.
Како што велат познавачите, во јаболкарството нема „брзи пари“, но има извесност.
Меѓутоа, кога ќе ги споредат сите параметри, токму овошките со повисока пазарна цена се тие што носат најбрз поврат – кај нас тоа моментално се сметаат црешата, бадемот и лешникот.
Последните два веќе одамна престанаа да бидат „егзотика“. Бараат малку трпение, малку повеќе почетна инвестиција и барем три до четири години да не се предомислите… и потоа овие дрвца враќаат удвоено.
„Малите бадемови и лешникови плантажи никнуваат насекаде“, потврдуваат луѓе што со години ја следат оваа област. Причината е едноставна: цената на јадрата е стабилно висока, а пазарот непрекинато ги бара.
Многу млади луѓе што наследиле земја решаваат да ја засадат токму со лешник, бидејќи работата е полесна во споредба со традиционалните култури. Дури и оние што живеат во градови, па одат „викенд-вариjанта“ во нивните ниви, успеваат да постигнат пристоен род.
„Тоа е култура што им одговара и на зафатените“, како што кажува еден искусен агроном кој знае со какви планови доаѓаат луѓето.
Црната рибизла, нешто што до пред десетина години никој и не ја спомнуваше, полека станува профитабилна ниша. Иако не е овошје за секоја почва, кога ќе се погоди местото и сортата, родот се продава одлично – најчесто за преработка, сирупи, домашни производи.
„Проблемот е што малкумина ја знаат техниката на одгледување, но тие што однапред научиле – не се каат“, велат економски аналитичари кои ги следат примерите на мали производители ширум земјава.
Особено интересен тренд е зголемената потреба за рани сорти, бидејќи свежината на пазарот се плаќа „со злато“.
Овде спаѓаат кајсијата и праската – две овошки кои не се баш лесни за одржување, но кога ќе излезат на пазар пред сите, цените знаат да бидат значително повисоки.
„Кога прв ќе се појавиш со плод, тогаш си најисплатлив“, кажува еден искусен купувач кој често работи со откупни центри, додавајќи дека токму раната кајсија неретко носи двојно поголем профит од касните сорти.
Во последно време, бавно, но сигурно, расте и интересот за аронијата. Некои ја фалат, други велат дека е преценета, но факт е дека има стабилен пазар за нејзиниот сок и прав.
„Аронијата не ве прави богат човек, ама никогаш нема да ви остане непродадена“, велат познавачите.
Иако звучи примамливо да се засади сѐ што е модерно, експертите постојано предупредуваат дека првата, најважна одлука е – локацијата. Почвата, микроклимата, достапноста до вода.
„Не постои универзална овошка што може насекаде. Ако не се погоди местото, после џабе ви е сортата, џабе и пазари“, спомнува еден агроном што со години врши консултации низ села и мали населени места.
Тоа е размислување што многумина не го пресметуваат однапред, па подоцна доаѓаат разочарувањата.
И сето ова, иако звучи како прецизна математика, има и една човечка, малку тивка страна. Овоштарството е бизнис што те тера да гледаш подалеку од оваа сезона, да планираш за иднината, но и да научиш да трпиш. Во време кога сите брзаме, кога сакаме резултат утре, ова можеби е најголемиот предизвик.
Така изгледа оваа приказна – бавна, исплатлива, но само за оние што се решени да ѝ дадат време. А најисплатливите овошки во Македонија?
Тие што се избрани внимателно, сигурно засадени и доволно почекани. Остатокот е само техника.