Во денешно време, честопати се среќаваме со терминот криптовалута. Некои повеќе, некои помалку, но поголемиот дел од нашата популација е многу добро запознаена со концептот на виртуелни пари.
Во основа на нејзината дефиниција, криптовалута е дигиталната валута создадена со отворен код и се управува со користење на напредни техники за шифрирање познати како криптографија. Криптовалутите се развија како виртуелен концепт, кој излезе на виделина не толку одамна, во 2009 година. Таа година, на пазарот излезе добро познатиот „Биткоин“ – највредната криптовалута на денешницата. Тој се здоби со популарност и познанство токму поради неговиот брз раст во пократки временски периоди. Само во последните 5 години, неговта цена се зголеми речиси стократно. Ваквиот раст на вредноста е доста импресивен. Но, треба да се нагласи дека не беше константна, туку неговата вредност варираше – растеше и паѓаше драстично, пишува Дневник.хр.
Ваквите варијации во вредноста, исто така, може да се споредат со класичните пари кои ги користиме секојдневно. Економскиот развој, продажбата и условите на пазарот – играат речиси најголема улога во однос на вредноста за парите. Но, другите фактори се исто така важни, особено економските и социјалните кризи кои можат да поттикнат повисока инфлација и да создадат крах на пазарот. Постарата генерација на население веројатно може да се сети на колапсот на економијата на крајот на 1993 година – кога динарот значително ја загуби својата вредност, а платите беа добивани во милиони. Куба денес минува низ слична ситуација. Нивната официјална валута не достигна милиони, но доживеа колапс на вредноста.
Криптовалутата како виртуелна валута може да биде централизирана или децентрализирана и користи технологија peer-to-peer. Централизираните криптовалути имаат една заедничка почетна точка и се управувани од институција или компанија, додека децентрализираните се расфрлани низ неколку милиони различни дигитални локации и управуваат од милиони различни луѓе. Тие во моментов не постојат во физичка форма, туку само дигитално. Ги овозможуваат сите функции како и класичните пари, односно валутите. И тоа се обработка на трансакции, верификација, тргување, но и развој на апликации и разни други придобивки. Технологијата зад целиот свет на криптовалути е наречена „Блокчејн“. Оваа технологија содржи дигитални средства, овозможува нивна дистрибуција и обезбедува сигурност. Многу експерти велат дека токму оваа технологија ќе го промени светот – слично како и промените кои мобилните уреди ги донесоа во цели телекомуникациски мрежи.
Криптовалутите најчесто се децентрализирани, што значи дека тие обично обезбедуваат немешање од страна на владините институции или каква било манипулација од повисоките инстанци. Вредноста на криптовалутите зависи од тоа колку инвеститорите се подготвени да платат за нив во секој момент. И нивната количина е однапред одредена. Поради ова, нивната цена варира – расте и паѓа – таа е постојано активна. Слична функционалност можеме да видиме на берзата, обврзници или во рамките на одредени фондови. Безбедноста на криптовалутите е поддржана од блокчејн технологијата, која денес е речиси невозможно да се пробие – токму поради нејзината децентрализација.
Од друга страна, класичните пари се централизирана валута управувана од централно тело, односно Централна банка. Може да се манипулира од повисоки инстанци и да се прилагоди на економските околности на одредена држава. Поради оваа причина, има чести девалвации, со цел да се зголеми извозот или некој друг сектор на економијата. Иако банките го регулираат износот на валутата издадена според целите на монетарната политика, во теорија не постои ограничување на износот, односно износот на издавање на таа валута. Класичен пример за ова е американскиот долар, кој во моментов генерира милијарди само така што сегашната пандемија Ковид-19 не би го урнала финансискиот систем. Последиците од печатењето поголеми и неконтролирани суми пари може да доведат до инфлација и на крајот до целосен колапс како што се случи во Венецуела или Зимбабве.
Ако ги споредиме предностите и недостатоците на крипто парите со класичните пари, една од најголемите придобивки е токму нивната децентрализација. На повеќето од населението им се допаѓа идејата дека повеќе инстанци не можат да манипулираат со нивните вредности. Криптовалутите во моментов ни овозможуваат:
• Независност за плаќање.
• Ниски надоместоци и брзи трансакции.
• Транспарентност во тргувањето.
• Тие се отпорни на фалсификување.
• Обезбедува сигурност и контрола.
• Ги штити нашите податоци.
Можеби се уште не можеме да зборуваме отворено за фактот дека криптовалутите ќе ги заменат целосно класичните пари. Но, теоретски самата идеја е сосема можна. Како што светот станува се повеќе дигитален, AI технологијата се развива и се обидува да ја поедностави работата, учењето, тргувањето и бизнисот. Во овој план, секако блокчејн технологијата ќе игра голема улога.
