Каде повеќе би сакале да живеете, прашува колумнистот на „Financial Times“, Џон Бирн-Мердок. Во општество каде што богатите се екстремно богати, а сиромашните се многу сиромашни, или во општество каде што богатите се многу добро ситуирани, а дури и оние со најниска заработка уживаат пристоен животен стандард?
За сите освен за најжестоките слободари, одговорот би бил вториот. Истражувањата силно сугерираат дека иако повеќето луѓе изразуваат желба за одредено растојание помеѓу врвот и дното во однос на приходите, тие претпочитаат да живеат во општества кои се значително поеднакви отколку што се моментално. Многумина дури би избрале порамноправно општество со помал вкупен приход отколку помалку еднакво општество со повисок приход.
Врз основа на ова, произлегува дека добар начин да се процени кои земји се подобри места за живеење од другите е да се праша: дали животот е добар за сите таму или е добар само за богатите?
За да го најдеме одговорот, можеме да погледнеме како луѓето во различни точки во распределбата на приходот се споредуваат со нивните колеги од друго место. Ако сте горд Британец или Американец, можеби ќе сакате да го свртите погледот.
Почнувајќи од врвот на скалата за приходи, Британците уживаат многу висок стандард на живеење речиси по секоја мерка. Минатата година, првите 3% од оние домаќинства кои заработуваат најмногу во Обединетото Кралство заработија во просек околу 84.000 фунти по оданочување, што е еднакво на 125.000 долари по прилагодувањето на разликите во цените меѓу земјите. Ова ги става најголемите британски заработувачки блиску зад најбогатите Германци и Норвежани и цврсто меѓу светската елита.
Но, што се случува кога се движиме по скалата? За Норвешка, сликата е секогаш розова. Најдобрите 10% таму се рангирани на второ место по стандард на живеење во светот (во споредба со највисоките десетици во другите земји); средното норвешко домаќинство е на второ место меѓу сите национални просеци, а на долниот дел од распределбата, најсиромашните 5 проценти во Норвешка се најпросперитетните 5 проценти во светот. Норвешка е добро место за живеење, без разлика дали сте богати или сиромашни.
Британија е друга приказна. Додека луѓето со најголема заработувачка се рангирани на петтото место во светот, просечното домаќинство е на 12-то место, а најсиромашните 5 проценти се рангирани на 15-тото место. Не само што се далеку зад западноевропејците, туку минатата година групата со најниски приходи меѓу британските домаќинства имаше животен стандард за 20% понизок од соодветната група во Словенија.
Во средината на распределбата на приходите, ситуацијата е слична. Во 2007-ма година, просечното домаќинство во ОК беше 8% посиромашно од просечното домаќинство во северозападна Европа, но оттогаш јазот скокна на рекордни 20%. Според сегашните трендови, просечното словенечко домаќинство ќе биде побогато од британското домаќинство до 2024-та година, а просечното полско ќе го надмине пред крајот на деценијата. Една земја очајна за мигрантска работна сила можеби наскоро ќе мора да побара од мигрантите да ги намалат платите.
Од другата страна на Атлантикот е истата приказна, само во уште поголема мера. Богатите во САД се исклучително богати – првите 10% имаат највисоки расположливи приходи за тој децил во светот, 50% повеќе од соодветните Британци. Но, долниот 10% од оние кои заработуваат имаат животен стандард кој е полош од оној на најсиромашните во 14 европски земји, вклучително и Словенија.
Да бидеме јасни, податоците од САД покажуваат дека и растот со широка основа и рамномерната распределба на неговиот приход се важни за благосостојбата. Петте години на солиден бран на раст на животниот стандард во САД пред пандемијата ги кренаа сите бродови, тренд што беше контрастно отсутен во Британија.
Поеднаква прераспределба на приходот би имала многу трансформативно влијание врз квалитетот на животот на милиони луѓе. Напливот на раст ги зголеми приходите на долниот децил на американските домаќинства за дополнителни 10%. Но, ако ја префрлиме норвешката распределба на доходот во САД, најсиромашниот децил на Американците би бил дополнителни 40% побогат, додека најбогатите сепак би ја надминале речиси секоја друга земја на планетата.
Нашите лидери се разбира имаат право кога го таргетираат економскиот раст, но да се отфрли загриженоста за животниот стандард, што всушност ја мери нееднаквоста во приходите, значи да се игнорираат животите на милиони. Сè додека оваа дистрибуција не стане порамномерна, Велика Британија и САД ќе останат сиромашни општества со предност на богатите луѓе.
