Најлесниот начин да се вработи е во индустријата во која има готвачи (самоуки, обучени или не), пекари, мајстори за пица, па дури и келнери.
Додека биле во затвор, тие фантазираат за слободата, но кога ќе поминат низ железната порта со една торба во раката, реалниот живот не изгледа како што го замислиле. Веќе со првиот чекор, вкусот на слободата станува горчлив за 10.500 луѓе годишно, кои се ослободуваат низ цела Србија по издржувањето на затворските казни.
Бидејќи, повеќето од нив немаат соодветен вид на поддршка, лични документи, пари или работа, што треба да се најде што е можно побрзо. Вработувањето е клучно за успешна реинтеграција на поранешните осудени лица. Покрај паричните придобивки, тој претставува важен сегмент бидејќи им дава шанса на поранешните осудени лица за нов почеток и еднаков статус во општеството.
Подготовки додека сè уште „внатре“
За време на извршувањето на затворската казна и во согласност со можностите на казнено-поправниот/окружниот затвор во кој се издржува казната, може да се вработат осудени лица.
- Работните места се различни и вклучуваат работни места од одржување на имот во рамките на институтот, преку вршење на работи во специјално опремени постројки за производство на одредени производи – работилници за столарија, сали за правење дрвенарија од ПВЦ, работилници за кроење и слично, до работни места во институтите/затвори како што се работни места за готвачи и одржување простор и други занимања. Важно е да се спомене дека едно лице пред да се зафати со работа, доколку не ги извршило овие работи на слобода, прво е обучено и постојано е надгледувано од работници кои се постојано вработени во затворски работници. На овој начин, многу луѓе учат занаети кои не знаеле како да работат пред да дојдат на издржување на казната, а кои можат да работат подоцна – наведува за страницата poslovi.infostud.com Јелена Срниќ Нерац, раководител на Одделот за третман и извршување на вонинституционални санкции и мерки.
Обуките за работа се однесуваат на недостаток на занимања (заварувачи, фасади, сликари, работа на машини за ЦПУ, кројачи, пекари и сл.), поради што Дирекцијата за извршување на кривични санкции (УИКС) внимателно ги следи потребите на пазарот на трудот, бидејќи крајната цел на обуката не е само да се обучи некое лице за тој да може навистина да најде работа со тоа знаење кога ќе биде ослободен.
- Исто така, казнено-поправните установи имаат можност да стапат во соработка со компании во кои би работеле осуденици додека ја издржувале казната. Не е невообичаено работодавците да одлучат да ги задржат најдобрите работници во компаниите дури и кога им истекува казната – истакнува Срниќ Нерац.
Ништо не се прави со сила
Таа објаснува дека работата на осудени лица е прашање на доброволна согласност на осуденикот, и ако лицето не сака да се вработи, не смее да биде принудено да го стори тоа.
- Вработувањето е во согласност со законот (платена работа) и едно лице, како и со редовно вработување, има работно време и право на годишен одмор. Осудениците се генерално многу мотивирани да бидат вработени затоа што им носи безброј придобивки – тие се чувствуваат корисни затоа што имаат можност да работат и да создаваат, а некои потоа се здобиваат со работни навики за прв пат. Од друга страна, само по себе, работниот ангажман подразбира квалитетно време искористено до крајот на казната – тврди Срниќ Нерац.
Активно учество на невладиниот сектор
Со цел да се промени моменталната состојба, во 2012 година беше основана организацијата НЕОСАРТАРТ, која се занимава со обезбедување на пост-казнена помош и која го иницираше првиот агол за вработување на поранешни осудени лица.
- Нашата организација работи со луѓе по заминувањето, иако веќе ги остваруваме првите контакти со нив додека ја издржуваме казната. Имаме добра соработка со раководството во однос на поддршката, и кога знаеме дека некое лице ќе излезе за еден месец или два, бараме дозвола да го посетиме и да се договориме со нив што би направиле кога ќе излезат. Одговорот ќе го добиеме скоро во рок од еден ден – вели Дарјан Вук Вулевиќ, извршен директор на оваа организација, за страницата poslovi.infostud.com.
Според него, оние кои се подготвени да бараат, чекаат работа и работат подоцна дефинитивно се оние кои вредат за дополнителен напор:
- Ние им помагаме да се вработат, но остануваме во контакт со нив и по вработувањето. Што се однесува до самата работа, ние се обидуваме да најдеме директен контакт со лицето задолжено за вработување и на кое му треба работник, со кого потоа ќе контактираат за да проценат во директен контакт од двете страни дали оваа соработка е за нив.
Првиот камен на сопнување
Вулевиќ објаснува дека всушност, првиот проблем со кој се соочил пред вработувањето се личните документи и сместувањето. Повеќето од нив дури и не знаат каде ќе одат на денот кога ќе излезат.
Од вкупниот број, дури 1/4 од оние што излегуваат надвор немаат поддршка во однос на семејството и пријателите, во најдобар случај можат да спијат со некого неколку дена. Кога тој дел ќе биде надминат, тој веднаш започнува да бара работа.
- Се обидуваме да видиме што сакаат, а не само каде би можеле да се вработат. Факт е дека на почетокот, тие ќе работат на работни места што ќе им овозможат да преживеат – нагласува тој.
Најбрзо за работа во индустријата за угостителство
Во NEOSTART, тие обезбедуваат логистичка рамка за луѓето кои ќе се најдат во ситуација да испратат покана за работа, да закажат состанок и да одат на интервју.
- Кога ја дефинираме рамката за работни места што тие би сакале и собираме околу 50 вакви реклами, ја анализираме секоја и каде што нема директен телефонски број или ако не можеме брзо да го најдеме, го отпишуваме. На крајот, дојдовме до петнаесетина реклами, на кои тие потоа одговараат и сè уште се согласуваат – посочува Дарјан и додава:
Вулевиќ посочува дека најлесниот начин да се вработи е во индустријата во која има готвачи (самоуки, обучени или не), пекари, мајстори за пица, па дури и келнери. Ако луѓето доаѓаат со ова знаење или се подготвени да го научат, тогаш работата се наоѓа многу брзо.
„Тешка за вработување категорија“
Во социјалниот систем, овие лица не се признаваат како посебна категорија, но неодамна беа признаени како категорија тешко вработлива од Националната служба за вработување (НЕС).
Соработка на казнено-поправните установи/затвори со гранките на НЕС се одвива во различни сегменти. Јелена Срниќ Нерац од Дирекцијата за извршување на кривични санкции (УИКС) вели дека затворите соработуваат и со здруженија на граѓани на местата каде што живеат осуденици.
- Некои здруженија помагаат само при вработување, додека некои работат со социјални претпријатија каде се вработени поранешни осудени лица. Покрај тоа, здруженијата обезбедуваат поддршка преку одредени програми за набавка на опрема што им е потребна на поранешните осуденици за да започнат сопствен бизнис, што е исто така една од можностите во рамките на NHS. Поради сето тоа, соработката на УИЦС со здруженија е сè поинтензивна во последните неколку години, но и со сите други важни актери во заедницата кои со заеднички напори ги прават поранешните осуденици побрзо да се вработуваат на работа и успешно да се реинтегрираат.
Од друга страна, NEOSTART направи повеќе истражувања пред 5-6 години во рамките на проект поврзан со вработувањето. Според добиените податоци, нешто повеќе од половина од осудените лица се со основно или без основно училиште, околу 40% се оние со завршено средно училиште, додека мал процент се оние со високо образование.
