За многумина, сезонските работни места се единствениот начин да заработат за живот, додека други го дополнуваат домашниот буџет со дневница. Помладите генерации за џепарлак посегнуваат по сезонски работи, но бидејќи земјоделството не е лесно, секогаш недостигаат луѓе кои би ги засукале ракавите за оваа работа.
Дефицитот од овие работници на пазарот е констатиран веќе неколку сезони. Честопати, можноста за добра заработка е единствената вистинска мотивација за берачите, а годинава цените на берењето на овошје се искачуваат и до 50 евра за работен ден.
Иако речиси секој може да ја работи оваа работа, седејќи на сонце цел ден е многу заморно, поради што и кај најискусните работници постои мислење дека берењето малини е „ропска работа“.
- Најчесто луѓето се одлучуваат за оваа работа од економски причини. Се работи од 6 часот наутро до заоѓање на сонцето. Работата не е физички напорна во смисла дека треба да носите тежок товар, бидејќи сите гајби се 2,5 кг. Но, најтешко е да бидеме цел ден на нозе и на сонце. Треба да бидете подготвени за динамично темпо на работа бидејќи сезоната на берење малини обично започнува во средината на јуни и трае околу месец и половина - објаснува Јелена Илиќ од Ивањица, која со оваа работа се занимава долги години.
Два оброка и две кафе паузи
Нашата соговорничка наведува дека со долгогодишно искуство имала можност да работи кај повеќе работодавачи под различни услови. Договорот за условите и платата се дефинира непосредно пред ангажманот.
- Се зависи од тоа каков договор ќе постигнете со шефот. Во претходните години работев на час и за 12 часа можев да наберам 110 килограми малини. Тоа го направив со два оброка и две кафе паузи обезбедени од работодавачот. Работев и кај двајца работодавачи каде дополнително беше организирано сместување, па има различни опции. Сезонава, на пример, имам фиксно дневница од 50 евра со два оброка и кафе паузи.
На прашањето кои се најчесто берачите и дали постои интерес кај младите за ваков вид работа, Јелена вели дека имала можност да работи со работници од различни генерации.
- Работев рамо до рамо со 80-годишна баба, но и со ќерка ми штотуку полнолетна. Вклучени се сите генерации, но во последно време меѓу берачите има најмногу млади луѓе кои сезонски берат малини, капини и боровинки. Познавам и постари луѓе со децениско искуство во овој бизнис, кои го совладале занаетот и прават се рутински.
Дождливите временски услови може да предизвикаат главоболки кај некои земјоделци, но има и такви кои радосно ги тријат рацете поради врнежите. Многу берачи знаат дека ништо не расте како печурките по дождот. Тие поминуваат време во шумски области двапати годишно.
- Првиот бран започнува во средината на мај, а колку природната средина ќе биде богата со печурки зависи исклучиво од временските услови. Тешка суша или прекумерна влага влијае на родот, додека есенскиот студ, во времето на вториот циклус на берење, може да биде фатален. Шумите се подеднакво богати и со јастиви и со отровни печурки, па затоа треба да бидете внимателни. Најчесто берам вргањ, платика, поповаца, сончаница и млечна трева кои вообичаено ги користиме дома во исхраната - објаснува Светлана Аџиќ од Горњи Милановац.
Аџиќ посочува дека берењето печурки е актуелно во градот и во шумите Цер низ Шумадија и дека не е тајна дека искусните берачи можат да соберат десетици, па дури и повеќе од 100 килограми печурки во еден ден, во зависност од тоа колку далеку се подготвени да пешачат.
- Со мојот син Никола неодамна беревме печурки во областа Заграѓе. За неколку часа собравме 30 килограми свежи првокласни печурки порцини, но се случуваше и да се вратиме дома со празни раце кога завршуваше сезоната - тврди таа.
Според неа, некои берачи не продаваат печурки туку ги замрзнуваат, сушат или пастеризираат за свои потреби. Сепак, огромното мнозинство се главно мотивирани од заработката што можат да ја направат.
- На пазарот цените варираат во зависност од квалитетот. При определување на класата на печурките од свинско месо, пресудна е бојата - посветлата боја укажува на подобар квалитет, а секако, печурката не смее да биде црвлива. За еден килограм од овие печурки може да се заработи од 10 до 15 евра. Треба да се има на ум дека за еден килограм сушени печурки од вргањ потребни се 6-7 килограми свежо набрани печурки. После секоја жетва, најпрво го одвојувам делот што го оставам за потребите на нашите домаќинства. Сечеме, сушиме и го подготвуваме остатокот за продажба. Тој дел од работата најчесто и го оставам на свекрва ми, која живее во околното село и има услови да го заврши последниот дел од таа фаза - ни раскажува Светлана.
