Економијата е политика и никогаш нема да биде наука. Сепак, доминантното неокласично економско училиште успеа да го промени името на дисциплината од традиционална „политичка економија“ во „економија“ на крајот на 20 век.
Економијата првично беше наречена „политичка економија"
Економијата е политика и никогаш не може да биде наука. Но, доминантното неокласично економско школо успеа да го смени името на дисциплината од традиционална „политичка економија“ во „економија“ на почетокот на 20 век. Неокласичната школа сакаше економијата да стане чиста наука, без политички (а со тоа и етички) димензии кои имплицираат субјективни вредносни ставови. Таа промена сама по себе беше политички потег
Нобеловата награда за економија не е вистинска Нобелова награда.
За разлика од Нобеловата награда за физика, хемија, психологија, медицина, литература и мир, основана од шведскиот индустријалец Алфред Нобел на крајот на деветнаесеттиот век, наградата за економија беше основана од Централната банка на Шведска (Sveriges Riksbank) во 1968. официјално наречена Награда на Шведската банка за економски науки во спомен на Алфред Нобел. Познато е дека членовите на семејството Нобел ја критикувале Централната банка на Шведска за доделување награда на економисти на слободниот пазар, на што нивниот предок би замерил.
Не постои единствена економска теорија што може да ја објасни економијата на Сингапур
Тоа е она што јас го нарекувам „проблем на Сингапур“. Ако ги читате вообичаените извештаи за економскиот успех на Сингапур во списанија како Економист или Вол Стрит Журнал, ќе читате исклучиво за слободната трговија во Сингапур и атмосферата за добредојде за странските инвеститори. Тие никогаш нема да слушнат како речиси целото земјиште во Сингапур е во сопственост на владата, додека 85% од становите се обезбедени од владина компанија за домување. 22% од БДП го произведуваат државните претпријатија (вклучувајќи ја и Singapore Airlines), додека светскиот просек е само околу 9%.
Едноставно кажано, не постои економска теорија што може сама да го објасни успехот на Сингапур; нивната економија ги комбинира екстремните елементи на капитализмот и социјализмот. Сите теории се делумни; реалноста е сложена.
Британија и САД го измислија протекционизмот, а не слободната трговија
Велика Британија ја имаше најзаштитената економија во капиталистичкиот свет на крајот на 18 и почетокот на 19 век. Значителен дел од оваа заштита беше обезбедена со цел да се промовираат британските производители наместо супериорните странски конкуренти во Европа, конкретно во т.н. Ниски земји (Белгија и Холандија).
САД отидоа чекор понатаму. Инспириран од британската протекционистичка политика, Александар Хамилтон, првиот американски секретар за финансии (човекот на банкнотата од 10 долари), разви теорија наречена „аргумент на младата индустрија“ – гледиште дека една економски заостаната нација треба да ги заштити и негува своите млади индустрии додека не „порастат“ и да станат способни да се натпреваруваат на светскиот пазар. Хамилтон беше убиен во дуел со оружје во 1804 година, но Соединетите Држави го прифатија протекционизмот во 1820-тите и останаа најзаштитената економија во светот во поголемиот дел од следниот век.
Слободната трговија најпрво се рашири во голема мера со неслободни средства
Слободната трговија се прошири низ светот во текот на 19 век. Но, нејзиното ширење се должи на нешто што инаку не би го поврзале со зборот „слободно“ – сила, или барем закана за него. Колонизацијата беше најочигледниот пат до „неслободна слободна трговија“, бидејќи колонијалните господари ги принудија освоените држави целосно да ги отворат своите пазари. Но, дури и многу земји кои не беа колонизирани беа принудени да прифатат слободна трговија. Преку „воената дипломатија“ беа принудени да потпишат нееднакви договори со кои, меѓу другото, беше укината и автономијата во тарифите (правото да си поставуваат тарифи). Најпознатиот нееднаков договор беше Договорот од Нанџинг, кој Кина беше принудена да го потпише во 1842 година по поразот во опиумските војни, но и сите земји од Латинска Америка, Отоманската империја (претходникот на Турција), Персија (денешен Иран) и Сиам (денешен Тајланд), па дури и Јапонија мораа да потпишат такви договори.
Големиот конзервативец Ото фон Бизмарк беше првиот во светот кој воведе социјална држава
И покрај тоа што многумина веруваат, државата на благосостојба првично е „десничарска“ креација. Првиот што го воведе беше големиот конзервативец Ото фон Бизмарк. Бизмарк го мразеше социјализмот, но тој не беше идеолог. Тој во суштина сфати дека ако не обезбедите минимална безбедносна мрежа за работниците, тие ќе бидат заведени од социјалистите. Затоа ги израдува работниците со основањето на првата социјална држава во светот. Ова покажува дека, и покрај нивната перцепција за себе, оние кои сакаат да ја уништат социјалната држава се можеби најголемите непријатели на капитализмот.
Капитализмот беше на својот врв помеѓу 1950-тите и 1970-тите, во ера на строга регулатива и високи даноци
И покрај тоа што го слушаме денес за негативните економски влијанија на високите даноци и силната државна регулатива, напредните капиталистички економии најбрзо растеа помеѓу 1950-тите и 1970-тите кога имаше многу регулативи и кога даноците беа високи. Помеѓу 1950 и 1973 година, приходот по глава на жител во Западна Европа растеше со неверојатна стапка од 4,1% годишно. Јапонија порасна уште побрзо со стапка од 8,1% и започна синџир на „економски чуда“ во Источна Азија во следниот половина век. Дури и во Соединетите Американски Држави, најбавно растечката економија во богатиот дел на светот во тоа време, растот беше 2,5%, што беше без преседан. Приходот по глава на жител во овие економии колективно се зголеми од 1,8% годишно помеѓу 1980 и 2010 година, кога даноците за богатите беа намалени и нивните економии беа дерегулирани.
Интернетот го измислила американската влада, а не Силиконската долина
Многу луѓе мислат дека Соединетите држави се на чело на новите технолошки сектори како резултат на претприемништвото од приватниот сектор. Не е. Федералната влада на САД ги создаде сите овие сектори.
Пентагон го финансираше развојот на компјутери во раните денови, а Интернетот се појави како истражувачки проект на Пентагон. Полупроводникот – основата на информатичката економија – првично беше развиен со финансирање од американската морнарица. Воздухопловните сили на САД немаше да бидат тоа што се денес доколку американското воено воздухопловство не го субвенционираа енормно, индиректно плаќајќи огромни суми за воени авиони, од кои профитот се канализираше во развојот на цивилни авиони.
Пред даноците и трошоците за социјални услуги, Германија и Белгија имаа поголема нееднаквост од САД
Пред даноците и преносот на богатството, повеќе европски земји, како Германија и Белгија, имаа поголема нееднаквост од САД. Само по даноците и трансферот на богатство имаше многу поголема еднаквост. Овие примери покажуваат дека е можно суштински да се преобликува нееднаквоста во земјата преку прогресивно оданочување и социјална држава. И покрај тоа што многумина велат, нееднаквоста не е природен феномен, како земјотрес или ураган, туку е надвор од човечката контрола.
Финска, една од земјите со најголема еднаквост во светот, растеше побрзо од САД
Не само што има многу докази кои покажуваат дека поголемата нееднаквост произведува повеќе негативни економски и социјални резултати, има и многу примери на порамноправни општества кои растат побрзо од другите нееднакви општества со кои може да се споредат. И покрај тоа што е едно од општествата со најголема еднаквост во светот, порамноправно дури и од државите од поранешниот советски блок под социјализмот, Финска порасна многу побрзо од Соединетите Држави, едно од најнееднаквите општества во светот.
„Мрзливите“ Грци се највредните работници во богатиот свет по Јужнокорејците
За време на актуелната криза во еврозоната, Грците беа оцрнети како „мрзливи луѓе“ кои живеат на сметка на вредните северни жители. Но, тие имаат подолго работно време од која било земја во богатиот свет, освен Јужна Кореја. Грците всушност работат 1,4 и 1,5 пати подолго од наводните работохоличари Германците и Холанѓаните. Италијанците исто така го отфрлаат митот за „мрзливиот Медитеран“ работејќи исто како Американците и 1,25 подолго од нивните германски соседи. Овие бројки покажуваат дека проблемот на медитеранските земји во еврозоната е продуктивноста, а не работната етика.
Швајцарија и Сингапур не живеат само од банкарство и туризам
Многумина тврдат дека влеговме во постиндустрискиот свет, каде што „правењето работи“ не е многу важно, бидејќи услужните индустрии станаа двигател на економскиот развој. Тие ги наведуваат Швајцарија и Сингапур како примери за успешни приказни засновани на услужната индустрија. Зарем овие две земји не покажаа дека можете да станете богати – многу богати – преку услуги како што се финансиите, туризмот и трговијата?
Всушност, двете земји го покажуваат токму спротивното. Според UNIDO, во 2002 година Швајцарија имаше најголема додадена вредност по глава на жител (MVA) во светот – 24% повеќе од Јапонија. Во 2010 година, Сингапур беше на прво место, со 48% повеќе MVA по глава на жител од САД.
Повеќето сиромашни луѓе не живеат во сиромашни земји
Во моментов, околу 1,4 милијарди луѓе – приближно еден од пет луѓе во светот – живеат со помалку од 1,25 долари на ден, што е меѓународен стандард за сиромаштија (со помалку од тоа, само преживувањето станува предизвик).
Но, повеќето сиромашни луѓе не живеат во сиромашни земји. Повеќе од 70% од луѓето во апсолутна сиромаштија всушност живеат во земји со среден приход. Од средината на 2000-тите, повеќе од 170 милиони луѓе во Кина (околу 13% од нејзиното население) и 450 милиони луѓе во Индија (околу 42% од населението) живеат со приходи под меѓународната линија на сиромаштија. Ова го покажува размерот на предизвиците со кои се соочуваат двете најнаселени земји во светот.
извор: denar.mk
