Последните податоци покажуваат дека околу 25.000 Македонци годишно заминуваат во странство во потрага по подобар живот и подобра работа.
Меѓу нив, повеќе од половината се млади и квалификувани луѓе, кои имаат високо образование или специјализирани вештини. Оваа појава, позната како одлив на мозоци, предизвикува сериозни последици за економијата и општеството во Македонија.
Една од главните причини за одливот на мозоци е ниската плата и лошите услови за работа во Македонија. Според извештајот на Европската комисија за 2023 година, просечната нето плата во Македонија е најниска во регионот и значително под просекот на Европската Унија, кој изнесува 1.900 евра. Освен тоа, многу работници се соочуваат со несигурност, нестабилност, дискриминација и корупција на работното место.
Затоа, тие се примамени од понудите за работа во развиените европски земји, каде што можат да добијат поголема плата, подобри услови и повеќе можности за кариера и развој.
Друга причина за одливот на мозоци е недостатокот на инвестиции и иновации во Македонија. Според анализата на Светската банка за 2023 година, Македонија има едно од најниските нивоа на инвестиции во истражување и развој во Европа, со само 0,2% од БДП. Ова значи дека малку средства се издвојуваат за поддршка на научниците, истражувачите, инженерите и другите креативни професии, кои се клучни за генерирање на нови знаења, технологии и продукти. Затоа, тие се охрабруваат да ги пренесат своите таленти и идеи во други земји, каде што ќе добијат поголемо признание, повеќе пари и соработка.
Како да го спречиме одливот на мозоци? Експертите сметаат дека е потребно да се преземат ургентни мерки за подобрување на економската и социјалната ситуација во Македонија.
Тие велат дека не е сѐ во висината на платите.
„Зголемување на платите и подобрување на условите за работа за квалификуваните работници, особено во областите на образование, здравство, наука и технологија. Стимулирање на приватниот сектор да инвестира и да иновира, преку обезбедување на поддршка, поддржливост и транспарентност од страна на јавниот сектор. Подобрување на квалитетот и релевантноста на образованието и обуката, преку приспособување на учебните програми и методи на потребите на пазарот на трудот и на дигиталната ера. Отворање на границите и олеснување на мобилноста на работниците, преку хармонизација на законите и стандардите со Европската Унија и други партнери. Задржување на врската и соработката со македонската дијаспора преку создавање на мрежи, платформи и програми за размена на искуства, знаења и ресурси. Одливот на мозоци е сериозен предизвик за Македонија, кој бара стратешки и координирани одговори од сите заинтересирани страни. Само со заеднички напори и волја, можеме да го искористиме потенцијалот на нашите работници за развој на нашата земја“, објаснуваат експертите.
